Ⓟ VICTOR TARDIEU (1870-1937)

Né en 1870 dans la région lyonnaise, Victor Tardieu s’orienta très tôt vers une carrière artistique. Après des études à l’École des Beaux-Arts de Lyon, puis à celle de Paris, il s’essaya à divers genres, du portrait au paysage, sans trouver immédiatement sa voie. Néanmoins, il se plaisait à réaliser des pièces de grand format, principalement des vues industrielles. C’est ainsi qu’en 1909, il reçut sa première commande publique importante : la décoration de la salle communale de la mairie des Lilas. Cette réalisation lui apporta une reconnaissance certaine, bien qu’il aspirât à un art plus profond, plus enraciné.

Un voyage au Vietnam, en 1920, bouleversa sa vie. Séduit par la beauté des paysages, la richesse des traditions et la spiritualité du peuple vietnamien, il choisit de s’installer à Hanoï. Ce choix marqua un tournant décisif dans sa carrière.

En 1925, il fonda l’École des Beaux-Arts de l’Indochine, dont il devint le premier directeur. Cette institution joua un rôle fondamental dans l’émergence d’une nouvelle génération d’artistes vietnamiens. Tardieu y transmit les principes de l’art occidental, tout en encourageant ses élèves à explorer leur propre héritage culturel et à forger un style personnel. Son influence sur l’art vietnamien fut considérable. Il contribua à l’éclosion d’une esthétique originale, fusionnant les techniques européennes avec les motifs et les sensibilités locales.

Au cours de sa carrière, Tardieu révéla un talent marqué pour la peinture de paysages, s’attachant à restituer les atmosphères des lieux peints sur le motif, comme en témoigne notre présente toile "Vue à Liverpool", dans laquelle il représente l’animation du port et la poésie mélancolique de l’univers urbain, au petit matin. Réalisée à 33 ans, au début de sa carrière artistique et grâce à un voyage en Angleterre financé par la bourse obtenue en 1902, suite à l’obtention du Premier Prix du Salon des Artistes Français, elle s’inscrit parfaitement dans son corpus de l’époque. Une période où Tardieu réalisa de nombreuses vues de ports ou de chantiers dans les villes européennes (Gênes, Paris, Londres, Liverpool) qu’il visita, reflets d’un monde à toute vapeur, une Europe en pleine révolution industrielle. Sur notre présente toile, Tardieu décide de capturer un moment suspendu de deux passants, contemplant par dessus le quai, parmi l'agitation des départs au petit matin, comme en témoigne les épaisses vapeurs blanches s'échappant des larges cheminées en second plan. Une œuvre représentant des haleurs s’affairant sur le port de Liverpool, sous la lumière rosée du matin et les épaisses vapeurs des bateaux, est aujourd’hui conservée au musée d’Orsay à Paris, sous le n° d’inventaire RF 1981 13.

Victor Tardieu est aujourd’hui une figure importante de l’art français, mais également de l’art moderne vietnamien, dont il est reconnu comme l’un des pères fondateurs.


VICTOR TARDIEU (1870-1937)
"Cảng Liverpool", 1903
Sơn dầu trên vải
Ký tên, ghi địa điểm và ngày tháng ở góc dưới bên trái
Con dấu mực "Bộ sưu tập Henoch Zwirblanski" trên khung
55 x 77 cm
(Đã được phục chế)

Xuất xứ: Bộ sưu tập cũ của Henoch Zwirblanski (1907-1989). Sinh ra ở Litva và định cư tại Paris vào những năm 1930, Henoch Zwirblanski nổi bật với sự dấn thân chính trị cũng như niềm đam mê nghệ thuật hiện đại. Ông đã xây dựng một bộ sưu tập nghệ thuật đáng kể, tập hợp nhiều bức tranh của các họa sĩ đương thời.
Là ông ngoại của chủ sở hữu hiện tại và được truyền lại qua các thế hệ.

Sinh năm 1870 tại vùng Lyon, Victor Tardieu sớm định hướng theo con đường nghệ thuật. Sau khi theo học tại Trường Mỹ thuật Lyon rồi Trường Mỹ thuật Paris, ông thử sức với nhiều thể loại khác nhau, từ chân dung đến phong cảnh, nhưng chưa tìm ra con đường riêng ngay lập tức. Tuy vậy, ông đặc biệt yêu thích sáng tác các tác phẩm khổ lớn, chủ yếu là các cảnh quan mang tính công nghiệp. Năm 1909, ông nhận được đơn đặt hàng công trình công cộng quan trọng đầu tiên: trang trí phòng hội họp của Tòa thị chính Les Lilas. Thành công này mang lại cho ông một sự công nhận nhất định, dù trong lòng ông vẫn khao khát một nghệ thuật sâu sắc và mang tính bản địa nhiều hơn.

Một chuyến đi đến Việt Nam vào năm 1920 đã làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời ông. Bị mê hoặc bởi vẻ đẹp thiên nhiên, sự phong phú trong truyền thống và chiều sâu tâm linh của con người Việt Nam, ông quyết định định cư tại Hà Nội – một bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của ông.

Năm 1925, ông sáng lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và trở thành vị hiệu trưởng đầu tiên. Ngôi trường này đóng vai trò then chốt trong việc đào tạo thế hệ nghệ sĩ Việt Nam mới. Tardieu truyền đạt các nguyên lý nghệ thuật phương Tây, đồng thời khuyến khích học trò khám phá di sản văn hóa dân tộc và phát triển phong cách cá nhân. Ảnh hưởng của ông đối với nghệ thuật Việt Nam là rất lớn. Ông góp phần hình thành nên một thẩm mỹ độc đáo, hòa quyện giữa kỹ thuật châu Âu và đề tài, cảm quan Á Đông.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Tardieu thể hiện tài năng đặc biệt trong hội họa phong cảnh, luôn chú trọng tái hiện bầu không khí đặc trưng của từng địa điểm ông vẽ trực tiếp ngoài trời. Điều này được thể hiện rõ qua bức tranh “Cảng Liverpool” của ông, nơi ông ghi lại sự nhộn nhịp của bến cảng và chất thơ đầy hoài niệm của đô thị lúc rạng sáng. Tác phẩm được sáng tác năm ông 33 tuổi, vào giai đoạn đầu sự nghiệp, trong khuôn khổ chuyến đi đến Anh nhờ học bổng nhận được sau khi đoạt Giải Nhất tại Salon des Artistes Français năm 1902. Bức tranh nằm trọn vẹn trong loạt tác phẩm tiêu biểu thời kỳ này, khi Tardieu khắc họa nhiều cảng biển và công trường tại các thành phố châu Âu như Genoa, Paris, London, Liverpool – phản ánh một châu Âu đang sôi động trong thời kỳ cách mạng công nghiệp. Trong bức tranh này, Tardieu đã nắm bắt một khoảnh khắc tĩnh lặng khi hai người qua đường đứng trên bến cảng, trầm ngâm quan sát khung cảnh rộn ràng của những cuộc chia ly lúc bình minh, được gợi lên qua những làn hơi nước trắng dày đặc bốc lên từ các ống khói tàu ở hậu cảnh. Một tác phẩm khác của ông, khắc họa những người lao động đang làm việc tại cảng Liverpool dưới ánh sáng hồng buổi sớm và màn khói dày đặc từ tàu thuyền, hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Orsay, Paris, với số kiểm kê RF 1981 13.

Victor Tardieu ngày nay không chỉ là một nhân vật quan trọng của mỹ thuật Pháp, mà còn được xem là một trong những người đặt nền móng cho mỹ thuật hiện đại Việt Nam.